Métodos y técnicas de prospección topográfica aplicada a la arqueología en cavidades cársticas sumergidas con visibilidad cero. El Proyecto Falconera

Número

Descargas

Visitas a la página del resumen del artículo:  313  

DOI

https://doi.org/10.25267/rev_atl-mediterr_prehist_arqueol_soc.2022.v24.05
PlumX

Autores/as

Resumen

El propósito del presente trabajo consiste en mostrar el uso de una metodología de prospección arqueológica subacuática concreta, utilizada en la primera fase de estudio de una cavidad cárstica sumergida con poca o nula visibilidad, debido a la contaminación de sus aguas, denominada Cueva de la Falconera, la cual está ubicada en la costa del Garraf cerca de la localidad de Sitges, en la provincia de Barcelona. Para ello, la investigación ha utilizado diferentes técnicas topográficas y prospectivas aplicadas al estudio arqueológico preliminar del interior de esta cavidad submarina, usando una metodología innovadora que ha permitido desarrollar un mapa 3D de parte de la cavidad, como paso previo necesario para el geoposicionamiento de un área de intervención concreta en la que se pueda realizar un sondeo arqueológico. El presente estudio defiende una hipótesis histórica que pretende demostrar el uso de la cavidad como un hábitat temporal y como un punto de abastecimiento de agua potable para los antiguos pobladores del Garraf. Por esta razón, el geoposicionamiento de las posibles zonas arqueológicas fértiles, junto con un futuro estudio micro-geoarqueológico de los distintos estratos del paleosuelo enterrado bajo el sedimento arenoso, pueden demostrar la alta probabilidad de un uso antrópico de la cavidad. La finalidad última de la presente investigación es la validación de la definición de “prospección arqueológica topográfica subacuática”, como una fase preliminar necesaria ante cualquier estudio arqueológico subacuático en cavidades confinadas. Por esta razón, la innovación en las técnicas topográficas clásicas en la medición de poligonales, junto con el uso de herramientas tecnológicas como el AUV (Autonomous Underwater Vehicle) SPARUS II, el dispositivo de mapeo por hilo MNEMO y los Sistemas de Información Geográfica (SIG), han demostrado reducir el tiempo de inmersión, descartar procedimientos de trabajo obsoletos o poco rigurosos, corregir errores topográficos importantes, garantizar la seguridad del equipo científico de inmersión y mejorar la metodología arqueológica subacuática en cavidades cársticas sumergidas.

Palabras clave

prospección arqueológica subacuática, cueva de la Falconera, nuevas herramientas prospectivas.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Cómo citar

Fumás Soldevilla, M. (2022). Métodos y técnicas de prospección topográfica aplicada a la arqueología en cavidades cársticas sumergidas con visibilidad cero. El Proyecto Falconera. Revista Atlántica-Mediterránea De Prehistoria Y Arqueología Social, 24(24), 61–86. https://doi.org/10.25267/rev_atl-mediterr_prehist_arqueol_soc.2022.v24.05

Citas

ADMETLLA, Eduardo. 1957: La Llamada de las Profundidades. La Empresa. Barcelona.

AYMAMÍ I DOMINGO, Gener. 2003: "Les coves del Penedès: la seva descoberta i utilització per l’home al llarg del temps". Del Penedès, (7) 7, pp. 39-62.

AYMAMÍ I DOMINGO, Gener. 2007: "El riu subterrani de la Falconera (Garraf). Notes sobre un projecte d’explotació de les aigües de finals del segle XIX". Del Penedès, (18), pp. 89–93.

BAILEY, Geoffrey y FLEMMING, Nicholas. 2008: "Archaeology of the continental shelf: Marine resources, submerged landscapes and underwater archaeology". Quaternary Science Reviews, 27 (23-24), pp. 2153-2165.

BILLAUD, Yves. 2009: "Archéologie, Spéléologie et Plongée: Gisements et Vestiges en Karst Noyé". Spélunca Mémoires, 34 (1), pp. 193–202.

BORRELL, Fernando; GÓMEZ, Anna; MOLIST, Miquel; TORNERO, Carles; y VICENTE, Oriol. 2014: "Les ocupacions de la Cova de Sant Llorenç (Sitges, Garraf): noves aportacions al coneixement de la prehistòria del Garraf". Tribuna d’Arqueologia, 2012, pp. 110–128.

BORRELL, Ferran; MOLIST, Miquel; TORNERO, Ccarlos; y VICENTE, Oriol. 2016: La Cova de Sant Llorenç (Sitges, Barcelona). Un Exemple d’Ocupació en cova en el procés de neolitització del Garraf. Jornades d’Arqueologia Del Penedès, pp. 97–107.

CAMPBELL, Peter. 2018: "Chapter 1. An Introduction to Archaeology in Underwater Caves". En P. CAMPBELL: The Archaeology of Underwater Cave, pp. 5-25. The Highfield Press.

CARDONA, Ferran. 1990: "Grans cavitats de Catalunya". Espeleo Club de Gràcia, 2, pp. 207-484.

CARRERAS, Marc; HERNÁNDEZ, Juan David; VIDAL, Eduard; PALOMERAS, Narcís; RIBAS, David; y RIDAO, Pere. 2018: "Sparus II AUV - A Hovering Vehicle for Seabed Inspection". IEEE Journal of Oceanic Engineering, 43 (2), pp. 344–355.

CHECA, Antonio Gerar; DÍAZ, José Ignacio; FARRAN, Marcelino; y MALDONADO, Andrés. 1988: "Sistemas deltáicos holocenos de los ríos Llobregat, Besos y foix: Modelos evolutivos transgresivos. Acta Geológica Hispánica, 23 (4), pp. 241–256.

CLARK, Peter; DYKE, Arthur; SHAKUN, Jeremy; CARLSON, Anders; CLARK, Jorie; WOHLFARTH, Barbara; MITROVICA, Jerry; HOSTLETER, Steven; y MCCABE, MArshall. 2009: "The Last Glacial Maximum". Science, 325 (5941), pp. 710–714.

CLOTTES, Jean; COURTIN, Jean; VALLADAS, Héléne; CACHIER, Héléne; MERCIER, Norbert; ARNOLD, Maurice. 1992: "La Grotte Cosquer datée". Bulletin de la Société préhistorique française, 89 (8), pp. 230-234.

CUSTODIO, Emilio; BAYO, Alfons; PASCUAL, Manel; y BOSCH, Xavier. 1993: "Results from studies in several karst formations in southern Catalonia (Spain). Hydrogeological Processes in Karst Terranes". Proc. International Symposium y Field Seminar, Antalya, Turkey, 1990 (207), pp. 295–326.

DAURA, Joan. 2010: "La Cova Coll Verdaguer". Maquetación, 1, pp. 501–507.

DAURA, Joan; SANZ, Montesrrar; PIKE, Alistar; SUBIRÀ, M. Eulália.; FORNÓS, Joan; FULLOLA, Josep; JULIÁ, Ramon; y ZILHÃO, João. 2010: "Stratigraphic context and direct dating of the Neandertal mandible from Cova del Gegant (Sitges, Barcelona)". Journal of Human Evolution, 59 (1), pp. 109–122.

DAURA, Joan; SANZ, Montserrat; SORIANO, Ignacio; PEDRO, Mireia; RUBIO, Ángel; OLIVA, Mónica; GIBAJA, Juan Francisco; QUERALT, Ignasi; ÁLVAREZ, Ramón; y LÓPEZ-CACHERO, F. Javier. 2017: "Objetos de oro y epicampaniforme en la Cova del Gegant. Relaciones en la costa mediterránea de la Península Ibérica durante la Edad del Bronce". Trabajos de Prehistoria, 74 (1), pp. 149-167.

DAVIDE PETRIAGGI, B.; y GOMEZ DE AYALA, Gabriele. 2015: "Laser Scanner reliefs of selected archeological structures in the submerged Baiae (Naples)". The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences - ISPRS Archives, 40, pp. 79–83.

DE ALCÁNTARA, Pedro. 2004: "Historiografía dels jaciments plistocens". Strad, 115 (1370), 610.

FERNÁNDEZ, Rafael; BAQUERO, Juan Carlos; LORCA, David; y VERDEJO, Julio. 2006: Acuíferos Kársticos Costeros. Introducción a su conocimiento. T ecnología de la Intrusión en Acuíferos Costeros (TIAC03), IGME, Madrid.

FERRER, Victor. 2006: Avencs de Garraf i d’Ordal. 152 pp. + llibret fitxes i topografies. Edició de l’autor. Barcelona.

FLEMMING, Nicholas. 2014: Land Beneath the Waves Submerged landscapes and sea level change. European Marine Board Position Paper. Ostend, Belgium.

FLEMMING, Nicholas; y ANTONIOLI, Fabrizio. 2017: "Chapter 2. Prehistoric archaeology, palaeontology, and climate change indicators from caves submerged by change of sea level. En P. CAMPBELL: The Archaeology of Underwater Caves, pp. 23-39. The Highfield Press.

GÁMEZ, Desiré. 2007: Sequence Stratigraphy as a tool for water resources management in alluvial coastal aquifers: application to the Llobregat Delta (Barcelona, Spain). Tesis doctoral. Universitat Politècnica de Catalunya. Cataluña.

GINÉS, Angel; GINÉS, Joaquín; FORNÓS, Joan; BOVER, Pere; GÓMEZ-PUJOL, Lluía; GRÀCIA, Francesc; MERINO, Antoni; y VICENS, Damiá. 2012: "An introduction to the quaternary of Mallorca. Monografies de la Societat d’Historia Natural de les Balears". En A. GINES; J. GINÉS; GÓMEZ-PUJOL, L.; B. P. ONAC; y J. J. FORNOS: Malorca: A Mediterranean Benchmark for Quaternary Studies, pp. 13-54. Societat d'Història Natural de les Balears. España.

GRÀCIA, Francesc. 2015: Les cavitats subaquàtiques de les zones costaneres del Llevant i Migjorn de Mallorc. Tesis doctoral. Universitat de les Illes Balears. Mallorca.

HUBER, Florian. 2012: "Tauchgang in die Totenwelt: Prospektions- und Dokumentationsmethoden zur archäologischen Erforschung gefluteter Höhlensysteme auf der Halbinsel Yucatán, Mexiko". En F. HUBER, y S. KLEINGÄRTNER: Gestrandet – Versenkt – Versunken, pp. 366-393. Faszination Unterwasserarchäologie. Neumünster.

MARQUÉS I ARTERO, Ferran. 1988: "La Falconera. El gran repte”. Exploracions, (12). EC Gràcia. Barcelona.

MILLÁN, Manuel; BLASCO, Anna; EDO, Manuel; y BLANCH, Marta. 1981: "La Cova de Can Sadurní, una cruïlla de camins". Pyrenae: Revista de Prehistòria i Antiguitat de La Mediterrània Occidental, (17), pp. 11–34.

MOYES, Holley. 2012: Introduction. In Sacred Darkness: A Global Perspective on the Ritual Use of Cave, Holley Moyes, editor, pp. 1–12. University Press of Colorado, Boulder.

NOCERINO, Erica; NAWAF, Mohamad; SACCONE, Mauro; ELLEFI, Mohamed; PASQUET, Jerome; ROYER, Jean-Phillip; y DRAP, Pierre. 2018: "Multi-camera system calibration of a low-cost remotely operated vehicle for underwater cave exploration". International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences - ISPRS Archives, 42 (1), pp. 329–337.

RENFREW, Colin; y BAHN, Paul. 2004. Archaeology: theories, methods and practice. Thames and Hudson Ltd. London.

VACCHI, Matteo; GHILARDI, Matthieu; MELIS, Rita T.; SPADA, Giorgio; GIAIME, Matthieu; MARRINER, Nick; LORSCHEID, Thomas; MORHANGE, Christophe; BURJACHS, Francesc; y ROVERE, Alessio. 2018: "New relative sea-level insights into the isostatic history of the Western Mediterranean". Quaternary Science Reviews, 201, pp. 396–408.

VACCHI, Matteo; MARRINER, Nick; MORHANGE, Christophe; SPADA, Girogio; FONTANA, Alessandro; y ROVERE, Alessio. 2016: "Multiproxy assessment of Holocene relative sea-level changes in the western Mediterranean: Sea-level variability and improvements in the definition of the isostatic signal". Earth-Science Reviews, 155, pp. 172–197.

VILÀ, Assumpció. 2004: "Localizaciones Prehistóricas Garraf". Revista de Girona, (225), pp. 55–61.

WAMBOLD, Thomas; CESMEGI III, Jorge; CAPONE, John; MARKOWITZ, Ira; y LASKOWSKI, James. 2006: Three-Dimensional Cavern Imaging System. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download;jsessionid=CC9DF733A34B592307AA480A91C5A827?doi=10.1.1.535.6660&rep=rep1&type=pdf

WARD, Cheryl; y BALLARD, Robert. 2004: "Deep-water archaeological survey in the Black Sea: 2000 season". International Journal of Nautical Archaeology, 33 (1), pp. 2–13.